Czy w Indonezji jest bezpiecznie? Ryzyka klęski żywiołowe i rady dla turystów

Indonezja jest krajem bezpiecznym dla turystów, ale wiąże się z realnym ryzykiem trzęsień ziemi, tsunami czy wybuchów wulkanów. Większość podróżujących nie doświadcza żadnych zagrożeń, jednak warto poznać zasady postępowania w sytuacjach kryzysowych. Przeczytaj, jak przygotować się do wyjazdu i zminimalizować niebezpieczeństwo.

Czy w Indonezji jest bezpiecznie dla turystów?

W Indonezji turyści mogą czuć się stosunkowo bezpiecznie, ale powinni być świadomi specyficznych zagrożeń związanych z położeniem kraju na tzw. „Pacyficznym Pierścieniu Ognia”. Zgodnie z raportem World Risk Report 2023, Indonezja znajduje się w czołówce krajów najbardziej narażonych na trzęsienia ziemi, tsunami i erupcje wulkaniczne, co wpływa na lokalne warunki bezpieczeństwa podróżnych. Większość pobytów turystycznych przebiega jednak bezpiecznie, a najczęściej zgłaszane incydenty dotyczą głównie klęsk żywiołowych, a nie przestępczości.

Zdecydowana większość regionów turystycznych jest dobrze przygotowana na sytuacje kryzysowe, choć poziom dostępności służb ratunkowych bywa zróżnicowany między wyspami. Przykłady z ostatnich lat pokazują, że turyści byli ewakuowani z takich miejsc jak Lombok podczas trzęsień ziemi w 2018 roku czy z Bali w okresie wzmożonych aktywności wulkanu Agung w 2017. Bardzo istotne jest śledzenie aktualnych komunikatów lokalnych władz oraz rejestracja pobytu w ambasadzie.

Do najczęstszych zagrożeń dla turystów w Indonezji należą:

• trzęsienia ziemi i powiązane z nimi ryzyko tsunami,
• erupcje czynnych wulkanów, których w kraju jest ponad 120,
• zagrożenia hydrologiczne – powodzie, osuwiska oraz gwałtowne ulewy podczas pory deszczowej.

Wybierając się do Indonezji, dobrze jest regularnie monitorować komunikaty agencji BMKG (Badan Meteorologi, Klimatologi dan Geofisika) oraz zainstalować aplikacje SMS-owe ostrzegające o klęskach żywiołowych, dostępne także w języku angielskim.

Statystyki pokazują, że liczba ofiar wśród turystów podczas kataklizmów jest niska w porównaniu do liczby wszystkich odwiedzających – w 2019 roku odnotowano około 20 milionów turystów, a udokumentowane przypadki poważnych incydentów dotyczyły promilowej części z nich. Warunkiem bezpieczeństwa jest jednak bieżące reagowanie na oficjalne ostrzeżenia i unikanie podróży do aktywnych stref zagrożenia. Szczególną ostrożność należy zachować w górskich i wulkanicznych terenach, gdzie szlaki mogą być zamykane bez wcześniejszego ostrzeżenia.

Jakie klęski żywiołowe najczęściej występują w Indonezji?

Indonezja należy do krajów na świecie najbardziej narażonych na klęski żywiołowe. Najczęściej mają tam miejsce trzęsienia ziemi i erupcje wulkanów, co wynika z położenia kraju na tzw. Pacyficznym Pierścieniu Ognia. Regularnie dochodzi również do powodzi, tsunami oraz osunięć ziemi, zwłaszcza w porze monsunowej.

Z danych indonezyjskiej agencji ds. zarządzania katastrofami (BNPB) wynika, że w latach 2010–2023 rejestrowano średnio ponad 2 500 różnych klęsk naturalnych rocznie, a ok. 80% z nich stanowiły powodzie, osunięcia ziemi i pożary lasów. Cykliczne erupcje wulkanów, w tym Gunung Merapi czy Krakatau, zmuszają niekiedy tysiące mieszkańców do ewakuacji oraz prowadzą do ograniczeń w ruchu lotniczym.

Poniżej znajduje się tabela przedstawiająca najczęstsze klęski żywiołowe w Indonezji wraz ze średnią roczną liczbą zdarzeń na podstawie danych BNPB:

Informacje z tabeli pokazują, że największe ryzyko wiąże się z powodziami i osunięciami ziemi, lecz również trzęsienia ziemi i erupcje wulkanów stanowią poważne zagrożenie dla mieszkańców oraz turystów. Wysoka częstotliwość tych zjawisk jest następstwem specyficznych uwarunkowań geologicznych i klimatycznych Archipelagu Malajskiego.

Dlaczego Indonezja jest narażona na trzęsienia ziemi i erupcje wulkanów?

Indonezja położona jest na styku czterech płyt tektonicznych: płyty indoaustralijskiej, euroazjatyckiej, pacyficznej i filipińskiej. Te płyty stale się przemieszczają, powodując silne naprężenia w skorupie ziemskiej, które cyklicznie uwalniają się w postaci trzęsień ziemi lub erupcji wulkanów. Szczególnie aktywną strefą jest tzw. Pierścień Ognia – wulkaniczny pas otaczający Ocean Spokojny i obejmujący również Indonezję.

Obszar archipelagu indonezyjskiego skupia jedną z największych ilości czynnych wulkanów na świecie – ponad 130 wciąż pozostaje aktywnych. Ze względu na istnienie głębokich rowów oceanicznych, takich jak Rów Sundajski, często dochodzi tutaj do subdukcji (wciągania jednej płyty pod drugą), co napędza procesy wulkaniczne i generuje regularne, silne wstrząsy. W ciągu ostatnich dziesięcioleci Indonezja doświadczyła wielu tragicznych katastrof tektonicznych, między innymi trzęsienia ziemi i tsunami w 2004 roku, w wyniku których zginęły setki tysięcy osób.

Dla tego regionu charakterystyczne są zjawiska związane z układem geologicznym, przez co duże miasta, takie jak Dżakarta, Surabaya czy Padang, znajdują się w pobliżu stref szczególnie narażonych na klęski żywiołowe. Utrzymująca się aktywność geologiczna sprawia, że ryzyko poważnych katastrof jest tu zdecydowanie wyższe niż w innych częściach świata, na przykład w Europie. Te zjawiska należą do szczególnie trudnych do przewidzenia – nawet zaawansowane systemy ostrzegawcze nie zawsze pozwalają uniknąć skutków, a czas na reagowanie bywa bardzo ograniczony.

Dla zobrazowania skali, poniższa tabela przedstawia częstotliwość trzęsień ziemi oraz liczbę czynnych wulkanów w wybranych krajach regionu:

Zaprezentowane dane jasno pokazują, że Indonezja znajduje się w światowej czołówce pod względem aktywności sejsmicznej oraz wulkanicznej. Lokalizacja na przecięciu płyt tektonicznych i obecność dużej liczby aktywnych wulkanów sprawiają, że zagrożenia takie jak trzęsienia ziemi i erupcje są tu wyjątkowo częste.

Jak przygotować się do podróży do Indonezji pod kątem bezpieczeństwa?

Przed wyjazdem do Indonezji należy sprawdzić aktualne ostrzeżenia dotyczące klęsk żywiołowych na stronach polskiego MSZ, indonezyjskich agencji ds. zarządzania kryzysowego (BNPB) oraz w lokalnych centrach informacji kryzysowej. Dobrym rozwiązaniem jest instalacja aplikacji ostrzegających przed zagrożeniami naturalnymi, takich jak BMKG Info (oficjalna aplikacja indonezyjskiej agencji meteorologicznej), umożliwiających śledzenie powiadomień o trzęsieniach ziemi, tsunami i erupcjach wulkanów w czasie rzeczywistym.

Przed rezerwacją zakwaterowania warto upewnić się, że hotel lub dom spełnia lokalne normy budowlane dotyczące odporności na trzęsienia ziemi i posiada jasne oznaczenia dróg ewakuacyjnych. Systematyczne zapoznawanie się z procedurami ewakuacyjnymi jest szczególnie ważne w rejonach zagrożonych tsunami – informacje te powinny być dostępne w widocznych miejscach lub przekazywane przez właścicieli obiektów noclegowych.

Przygotowania do podróży obejmują skompletowanie zestawu awaryjnego: latarka z zapasowymi bateriami, naładowany powerbank, kopie najważniejszych dokumentów (również elektroniczne), podstawowa apteczka z lekami przeciwbólowymi i przeciwbiegunkowymi oraz niewielka ilość gotówki w lokalnej walucie. Przydatne będzie także zapisanie w telefonie numerów kontaktowych do ambasady RP i najbliższych punktów pomocy medycznej.

Aby zwiększyć swoje i innych bezpieczeństwo podczas podróży, warto wykorzystać poniższe narzędzia i technologie ułatwiające szybkie reagowanie oraz orientację w terenie:

• Mapy offline regionów podatnych na klęski żywiołowe oraz możliwych dróg ewakuacji (np. aplikacja Maps.me z pobranymi lokalnymi mapami Indonezji)
• Lokalne kontakty alarmowe (np. nr BNPB – 117, nr policji – 110, nr pogotowia – 118 lub 119)
• Międzynarodowe systemy alertów SMS, w które wyposażone są telefony z kartami SIM lokalnych operatorów
• Dedykowana karta SIM lokalnego operatora, co zapewnia sprawną komunikację i dostęp do internetu podczas sytuacji kryzysowej

Takie przygotowanie pozwala szybko i odpowiedzialnie reagować w sytuacjach zagrożenia, zwiększając szanse na bezpieczne opuszczenie zagrożonego terenu. Informowanie rodziny lub znajomych o planowanej trasie i miejscu pobytu może znacząco ułatwić prowadzenie akcji ratunkowej w razie nagłej potrzeby.

Co robić w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej podczas pobytu w Indonezji?

W przypadku wystąpienia klęski żywiołowej w Indonezji należy w pierwszej kolejności natychmiast ocenić własne bezpieczeństwo i możliwie jak najszybciej oddalić się z zagrożonego obszaru. Jeśli nie ma takiej możliwości, wskazane jest znalezienie schronienia w bezpiecznym miejscu, z dala od okien, linii energetycznych czy stromych zboczy, a w przypadku ewakuacji – stosowanie się do poleceń lokalnych służb ratunkowych i pracowników hotelu. Zaleca się korzystanie wyłącznie ze sprawdzonych informacji i alertów przesyłanych przez aplikacje typu BMKG (indonezyjski odpowiednik Instytutu Meteorologii) oraz śledzenie komunikatów wydawanych przez ambasadę RP w Indonezji.

Dobrze jest mieć zawsze przy sobie kopię dokumentów, zapas gotówki oraz przygotowany zestaw awaryjny, obejmujący wodę, przekąski, latarkę, powerbank i środki opatrunkowe. W sytuacji wystąpienia tsunami należy natychmiast oddalić się co najmniej na wysokość 30 metrów n.p.m. lub powyżej 1 kilometra od linii brzegowej – tego typu ostrzeżenia w Indonezji są przekazywane przez syreny i komunikaty radiowe, ale zdarza się, że czas na ewakuację wynosi zaledwie kilka minut.

W przypadku trzęsienia ziemi nie należy opuszczać budynku podczas silnych wstrząsów – najbezpieczniej jest schować się pod mocnym stołem lub przy ścianie nośnej, chroniąc głowę. Po ustaniu wstrząsów należy opuścić obiekt, unikając wind i przewodów elektrycznych. W regionie aktywnych wulkanów ważne jest noszenie maseczki anty-pyłowej oraz osłanianie dróg oddechowych w razie opadów popiołu.

Podczas każdej klęski żywiołowej zaleca się bezzwłoczny kontakt z rodziną oraz poinformowanie ambasady o swoim położeniu. Awaryjne numery służb ratunkowych w Indonezji to 112 (ogólny), 115 (ratownictwo morskie) i 118 (pogotowie medyczne). Regularna aktualizacja lokalizacji i stanu zdrowia ułatwia pomoc zarówno ze strony służb, jak i bliskich.

W których regionach Indonezji ryzyko katastrof jest największe?

Najwyższe ryzyko katastrof naturalnych w Indonezji odnotowuje się na wyspach Sumatra, Jawa, Bali, Lombok oraz w regionach Sulawesi i Moluków. Obszary te położone są wzdłuż tzw. „Pacyficznego Pierścienia Ognia”, gdzie regularnie dochodzi do silnych trzęsień ziemi, erupcji wulkanów oraz tsunami. Najbardziej zagrożony pozostaje zachodni pas wybrzeża Sumatry, okolice miasta Banda Aceh, centralna i wschodnia Jawa (w szczególności tereny wokół aktywnych wulkanów Merapi i Semeru), a także turystyczne Bali i Lombok, gdzie cyklicznie odnotowuje się aktywność sejsmiczną i wybuchy wulkaniczne.

Największe zagrożenie powodziami i osuwiskami dotyczy wyspy Jawa, na której gęsta zabudowa i wycinka lasów potęgują ryzyko, zwłaszcza w czasie pory deszczowej. Wschodnie Nusa Tenggara oraz centralna i południowa Sumatra są również narażone na gwałtowne osuwiska po ulewnych opadach. Nadmorskie regiony Sumatry Zachodniej oraz Sulawesi, takie jak Makasar i Manado, w ostatnich latach wielokrotnie odczuły skutki tsunami wywołanych przez podwodne trzęsienia ziemi.

Dla przejrzystości poniższa tabela prezentuje porównanie zagrożeń w poszczególnych rejonach Indonezji:

Jak widać w zestawieniu, Sumatra i Jawa są szczególnie narażone właściwie na wszystkie rodzaje katastrof naturalnych. Papua Zachodnia natomiast uznawana jest za jeden z najbezpieczniejszych rejonów kraju pod tym względem, choć rozwinięcie turystyki i infrastruktury pozostaje tu ograniczone w porównaniu do popularnych wysp.

Jakie środki ostrożności powinni zachować turyści w Indonezji?

Kluczowe środki ostrożności dla turystów w Indonezji obejmują codzienne monitorowanie bieżących komunikatów pogodowych i ostrzeżeń wydawanych przez indonezyjską agencję ds. klęsk żywiołowych BNPB oraz lokalne władze. Zaleca się rejestrowanie swojego pobytu w systemach konsularnych i zapisywanie w telefonie kontaktów do najbliższej ambasady oraz lokalnych służb ratunkowych (np. 112 – ogólny numer alarmowy).

W rejonach o podwyższonym ryzyku erupcji wulkanicznych lub tsunami należy dokładnie zapoznawać się z trasami ewakuacyjnymi i lokalizacją schronów. Bardzo ważne jest też przygotowanie podręcznego zestawu awaryjnego obejmującego dokumenty, gotówkę, wodę, latarkę, leki i podręczną apteczkę. Nie należy ignorować nawet krótkotrwałych alarmów, sygnałów ostrzegawczych i zarządzeń ewakuacyjnych – indonezyjskie służby regularnie organizują próbne alarmy, jednak prawdziwe zagrożenia mogą nadejść nagle, szczególnie w strefie Pacyficznego Ognistego Pierścienia.

Aby zmniejszyć ryzyko, turyści powinni unikać noclegów w pobliżu aktywnych stożków wulkanicznych oraz nisko położonych terenów nad oceanem, zwłaszcza w porze deszczowej. Aplikacje takie jak Magma Indonesia oraz AlertFM umożliwiają bieżące śledzenie informacji o trzęsieniach ziemi, aktywności wulkanicznej czy zagrożeniach tsunami, co pozwala szybciej reagować w razie nagłego niebezpieczeństwa. Zaleca się też zgłaszanie planowanych wędrówek lub wyjazdów poza większe miasta do hotelu lub lokalnych organizacji turystycznych.

Czy ubezpieczenie turystyczne obejmuje skutki klęsk żywiołowych w Indonezji?

Ubezpieczenie turystyczne zazwyczaj obejmuje skutki klęsk żywiołowych w Indonezji, takich jak trzęsienia ziemi, powodzie, tsunami czy erupcje wulkanów, jednak zakres ochrony oraz szczegółowe warunki zależą od konkretnej polisy i towarzystwa ubezpieczeniowego. W większości standardowych ofert występuje ochrona kosztów leczenia i ewentualnej ewakuacji medycznej, a także zwrot kosztów odwołanego noclegu lub zmiany planów podróży w wyniku siły wyższej.

Przed zakupem polisy najlepiej dokładnie sprawdzić wyłączenia oraz limity odpowiedzialności, ponieważ nie wszystkie produkty obejmują 100% kosztów związanych z klęskami żywiołowymi lub mogą dotyczyć jedynie określonych sytuacji. Dość często niezbędna jest także dodatkowa klauzula odnosząca się do zdarzeń losowych o charakterze katastroficznym, a wypłata odszkodowania możliwa jest tylko po spełnieniu konkretnych wymogów formalnych, takich jak potwierdzenie zdarzenia przez lokalne służby.

Aby łatwiej porównać kluczowe elementy związane z ubezpieczeniem na wypadek klęsk żywiołowych, poniżej zamieszczona została tabela zawierająca przykłady najczęściej spotykanych zapisów w wybranych polisach turystycznych:

Tabelę trzeba traktować orientacyjnie – ostateczny zakres ochrony należy zawsze sprawdzić w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia danej firmy. Między poszczególnymi polisami mogą występować znaczące różnice, zwłaszcza jeśli chodzi o sumy gwarancyjne czy wymagania dotyczące dokumentów przy zgłaszaniu roszczenia.