Kapary – właściwości i wartości odżywcze

Kapary to nie tylko aromatyczna przyprawa, ale również źródło cennych przeciwutleniaczy i witamin. Zawierają dużo rutyny, która wspiera naczynia krwionośne, a ich niska kaloryczność sprawia, że są chętnie wybierane przez osoby dbające o dietę. Dzięki obecności minerałów i składników o działaniu przeciwzapalnym, kapary mogą pozytywnie wpływać na zdrowie.

Czym są kapary i skąd pochodzą?

Kapary to niedojrzałe pąki kwiatowe krzewu kaparowego (Capparis spinosa), uprawianego głównie w rejonie Morza Śródziemnego, a także w niektórych rejonach Azji i Australii. Ich charakterystyczny smak wynika z obecności naturalnych związków gorczycznych i enzymów, które ujawniają się podczas marynowania w solance lub occie.

Roślina capparis spinosa rośnie dziko na terenach skalistych i suchych, szczególnie w krajach takich jak Włochy, Hiszpania, Grecja, Turcja oraz Maroko. Tradycyjna uprawa i zbieranie kaparów to proces wymagający precyzji: pąki są ręcznie zrywane tuż przed kwitnieniem, zwykle wczesnym rankiem, co pozwala zachować ich świeżość oraz charakterystyczną jędrność.

Kapary mają wielowiekową historię zastosowania – źródła archeologiczne potwierdzają, że wykorzystywali je już starożytni Egipcjanie i Grecy. Dzięki swoim walorom smakowym i właściwościom konserwującym zdobyły uznanie jako dodatek do dań i przyprawa na długo przed pojawieniem się nowoczesnych sposobów przechowywania żywności.

Jakie wartości odżywcze mają kapary?

Kapary wyróżniają się niską kalorycznością – 100 g zawiera zaledwie ok. 23 kcal, dlatego często wybierane są przez osoby dbające o sylwetkę. Są również bogate w błonnik pokarmowy (ok. 3 g na 100 g produktu), który wspiera trawienie i wpływa na regulację poziomu cukru we krwi. Mimo niewielkich rozmiarów, kapary zawierają cenne mikroelementy, takie jak sód (ok. 2960 mg/100 g, głównie pochodzący z zalewy), wapń i żelazo, a także witaminy: witaminę K, witaminę C oraz kwas foliowy.

W składzie kaparów znajdziemy również unikatowe związki fitoaktywne, takie jak rutyna i kwercetyna. Są to przeciwutleniacze, które wykazują działanie przeciwzapalne i wspierają ochronę naczyń krwionośnych. Ponadto, kapary dostarczają magnezu, manganu i miedzi, choć tych pierwiastków jest nieco mniej.

Poniżej znajduje się porównanie podstawowych wartości odżywczych kaparów w 100 g produktu:

Zawartość witamin i składników mineralnych może się nieznacznie różnić w zależności od sposobu konserwowania i producenta. Szczególnie istotnym składnikiem w kaparach pozostaje sód – osoby z nadciśnieniem powinny mieć to na uwadze.

Jakie właściwości zdrowotne wykazują kapary?

Kapary wyróżniają się wysoką zawartością naturalnych przeciwutleniaczy, takich jak kwercetyna i rutyna, które wykazują działanie przeciwzapalne i wspierają organizm w walce z wolnymi rodnikami. Obecność tych substancji wpływa korzystnie na układ krążenia, wzmacniając naczynia krwionośne i mogąc obniżać ryzyko rozwoju miażdżycy. Kapary dostarczają również istotnych witamin z grupy B, wspierających funkcjonowanie układu nerwowego.

Znaczącą zaletą kaparów jest ich zdolność wspomagania trawienia poprzez pobudzanie wydzielania soków żołądkowych. Substancje gorzkie zawarte w pąkach sprzyjają wydzielaniu żółci i poprawie przemiany materii. Kapary są także źródłem błonnika – 100 g produktu zawiera około 3,2 g tej substancji, co korzystnie wpływa na perystaltykę jelit.

Szczególnie istotne są bioaktywne składniki kaparów, które mają potencjał przeciwdrobnoustrojowy i chronią komórki przed stresem oksydacyjnym. Badania wskazują, że regularne spożywanie kaparów wiąże się z lepszą ochroną organizmu przed infekcjami i może wspierać naturalną odporność. Ze względu na obecność wapnia, żelaza oraz magnezu, kapary stanowią także wsparcie dla układu kostnego i prawidłowego krzepnięcia krwi.

Do czego można wykorzystać kapary w kuchni?

Kapary mają intensywny, lekko pikantny smak i są używane przede wszystkim jako przyprawa lub dodatek aromatyczny. Najczęściej pojawiają się w daniach śródziemnomorskich, takich jak sałatki, ryby, makarony czy tapenady. Doskonale komponują się z dressingami na bazie oliwy, sosami winegret, a także z pastami i carpaccio.

W kuchni wykorzystuje się je zarówno w całości, jak i drobno posiekane, często jako element końcowy dania, podkreślający smak potrawy. Kapary sprawdzają się również jako składnik marynat i zapiekanek, mogą być dodawane do jajek w majonezie, pizzy czy ziemniaczanych sałatek. Ich obecność docenia się zwłaszcza w sosie puttanesca, gdzie wraz z oliwkami i anchois tworzą charakterystyczny profil smakowy.

Oprócz tradycyjnych zastosowań kulinarnych, kapary mogą stać się oryginalnym dodatkiem do wypieków, takich jak focaccia, oraz nietypowym składnikiem omletów. Otwierają pole do eksperymentów także w kuchni roślinnej – pasują do wegańskich past warzywnych oraz jako przyprawa do grillowanych warzyw. Dzięki intensywnemu smakowi, kapary świetnie zastępują sól w diecie osób ograniczających jej spożycie.

Czy kapary są bezpieczne dla każdego?

Kapary na ogół są bezpieczne dla zdrowych osób, jednak nie każdy powinien je spożywać. Ze względu na wysoką zawartość soli (nawet 2400 mg sodu w 100 g kaparów konserwowych), osoby z nadciśnieniem tętniczym, chorobami serca lub nerek powinny je ograniczać albo wykluczyć z diety.

Kapary mogą wywoływać reakcje alergiczne, szczególnie u osób z uczuleniem na rośliny z rodziny kaparowatych (Capparaceae). Przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych wymaga rozwagi, gdyż bioaktywne składniki kaparów mogą wchodzić w interakcje z niektórymi substancjami, co może wpływać na krzepliwość krwi.

Dzieci, kobiety w ciąży i kobiety karmiące piersią powinny spożywać kapary ostrożnie i po konsultacji z lekarzem, ponieważ brak jest szczegółowych badań dotyczących bezpieczeństwa ich spożycia w tych grupach. Osoby zmagające się z dną moczanową muszą być szczególnie ostrożne, ponieważ kapary zawierają puryny, które zwiększają poziom kwasu moczowego.

Jak przechowywać i wybierać kapary?

Kapary najlepiej wybierać w niewielkich, szklanych słoiczkach z zalewą solankową, octową lub w oliwie, zwracając uwagę na skład – powinien być jak najprostszy, bez konserwantów i sztucznych dodatków. Najwyżej cenione są małe pączki o średnicy do 7 mm (nazywane “nonpareilles”), które charakteryzują się delikatniejszym smakiem i bardziej zwartą teksturą. Podczas zakupu warto sprawdzić datę ważności oraz czy słoik nie był wcześniej otwierany – może to wpłynąć na świeżość i bezpieczeństwo produktu.

Po otwarciu kapary powinny być przechowywane w lodówce, szczelnie zamknięte – zanurzone w zalewie nie tracą jędrności nawet przez kilka miesięcy. Niewskazane jest przechowywanie ich w temperaturze pokojowej po otwarciu, gdyż wtedy szybciej tracą walory smakowe i mogą się psuć. Suchych kaparów (solonych bez zalewy) nie wolno przechowywać w wilgotnych warunkach – przełóż je do szczelnego pojemnika i przechowuj w chłodnym, ciemnym miejscu, gdzie mogą zachować świeżość nawet do roku.

Wybierając produkt, warto pamiętać, że ciemniejszy kolor zalewy lub obecność osadu może świadczyć o zbyt długim przechowywaniu lub nieprawidłowych warunkach magazynowania. Kapary w octowej zalewie będą bardziej wyraziste i kwaśne, podczas gdy te w soli – intensywnie słone i wymagające wypłukania przed użyciem. Przechowywanie zgodnie z zaleceniem producenta oraz unikanie kontaktu z metalowym wieczkiem (może powodować utlenianie) znacząco wydłuża świeżość produktu.