Czy wyspy kanaryjskie są w unii europejskiej? Ich status i przepisy

Wyspy Kanaryjskie należą do Hiszpanii i są częścią Unii Europejskiej, choć posiadają specjalny status i nie obowiązują tam niektóre unijne przepisy podatkowe, jak VAT. Ten wyjątkowy status wpływa zarówno na życie mieszkańców, jak i na zasady podróżowania i robienia zakupów na wyspach. Warto sprawdzić, jak dokładnie wygląda ich przynależność do UE i czym różnią się od pozostałych regionów Europy.

Czy Wyspy Kanaryjskie są częścią Unii Europejskiej?

Wyspy Kanaryjskie stanowią integralną część Królestwa Hiszpanii i z tego powodu należą do Unii Europejskiej. Oficjalnie są uznane za region najbardziej oddalony UE zgodnie z artykułem 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Wyspy Kanaryjskie wchodzą do unii celnej, ich mieszkańcy mają obywatelstwo Unii, a obowiązującą walutą jest euro.

Chociaż Wyspy Kanaryjskie są częścią terytorium UE, nie wszystkie przepisy unijne obowiązują tam w takim samym zakresie jak w pozostałych regionach Hiszpanii czy innych państwach członkowskich. Dotyczy to zwłaszcza regulacji podatkowych i celnych, które zostały częściowo wyłączone lub zmodyfikowane na mocy szczególnych zapisów traktatowych. Status ten jest potwierdzony w oficjalnych dokumentach Komisji Europejskiej oraz wykazach terytoriów specjalnych UE, gdzie Wyspy Kanaryjskie pojawiają się obok innych regionów peryferyjnych, takich jak Azory czy Gwadelupa.

Dla lepszego zobrazowania ich pozycji prawnej, poniżej przedstawiono porównanie kluczowych aspektów przynależności różnych regionów hiszpańskich do Unii Europejskiej:

Tabela pokazuje, że mimo pełnej przynależności politycznej do Unii Europejskiej, Wyspy Kanaryjskie posiadają pewne wyjątki w stosowaniu wybranych przepisów, co odróżnia je od pozostałych części Hiszpanii. Jest to efekt ich specjalnego statusu w ramach unijnej struktury.

Jaki jest specjalny status Wysp Kanaryjskich w ramach UE?

Wyspy Kanaryjskie należą do Hiszpanii i formalnie są częścią Unii Europejskiej, lecz posiadają status regionu peryferyjnego UE (tzw. regionu najbardziej oddalonego – RUP). Oznacza to, że na mocy art. 349 Traktatu o funkcjonowaniu UE obowiązują na ich terytorium szczególne przepisy dotyczące integracji gospodarczej i podatkowej, odrębne od kontynentalnej Hiszpanii oraz innych krajów UE.

Wyspy Kanaryjskie są wyłączone z niektórych unijnych polityk, zwłaszcza z wspólnego systemu VAT (nie obowiązuje tu europejski VAT), systemu akcyzowego oraz częściowo z przepisów dotyczących rynku wewnętrznego. Pozwala to na stosowanie własnego podatku IGIC (Impuesto General Indirecto Canario), zastępującego VAT, który przeważnie jest niższy niż w pozostałej części Hiszpanii.

Wyjątkowy status Wysp Kanaryjskich wynika także z ich położenia geograficznego. Leżą one na Oceanie Atlantyckim, ok. 100 km od zachodnich wybrzeży Afryki, dlatego UE stosuje wobec nich specjalne środki wsparcia i ochrony rynków lokalnych. Region ten korzysta z dedykowanych funduszy strukturalnych i programów mających na celu zniwelowanie skutków oddalenia oraz specyficznych utrudnień gospodarczych.

Status prawny Wysp Kanaryjskich w ramach UE prezentuje poniższa tabela:

Tabela pokazuje, że specjalny status Wysp Kanaryjskich przejawia się w najważniejszych aspektach funkcjonowania regionu na rynku wspólnotowym i różni się od rozwiązań stosowanych w Europie kontynentalnej. Pozwala to na dostosowanie regulacji do lokalnych warunków oraz zapewnienie mieszkańcom większej elastyczności podatkowej i gospodarczej.

Czy na Wyspach Kanaryjskich obowiązują takie same przepisy celne i podatkowe jak w innych krajach UE?

Na Wyspach Kanaryjskich nie obowiązują takie same przepisy celne i podatkowe jak w pozostałych krajach UE. Choć formalnie są częścią Hiszpanii i Unii Europejskiej, pozostają poza unijnym obszarem podatku VAT (IVA), strefą celną oraz wspólną polityką akcyzową.

Wyspy Kanaryjskie mają własny system podatkowy, w którym zamiast VAT stosuje się IGIC (Impuesto General Indirecto Canario), a jego standardowa stawka wynosi 7%, czyli mniej niż hiszpański VAT (21%). Ponadto, limity dotyczące przywozu i wywozu towarów, alkoholu czy tytoniu są znacznie niższe niż limity obowiązujące w standardowej wymianie unijnej, a podróżnych obowiązują ograniczenia podobne do tych spotykanych w handlu z krajami trzecimi. Towary przewożone między Wyspami Kanaryjskimi a resztą UE są traktowane na granicach jak import lub eksport spoza Unii, co wiąże się z koniecznością zgłaszania ich do odpowiednich służb celnych.

Poniżej zestawiono kluczowe różnice dotyczące przepisów celnych i podatkowych pomiędzy Wyspami Kanaryjskimi a innymi krajami UE:

Tabela pokazuje, że podróżni muszą liczyć się z bardziej restrykcyjnymi limitami akcyzowymi oraz obowiązkiem deklaracji celnych podczas przewożenia towarów między Wyspami Kanaryjskimi a resztą UE. W praktyce oznacza to konieczność szczególnej uwagi podczas zakupów na wyspach oraz planowania transportu towarów.

W jaki sposób podróżować na Wyspy Kanaryjskie z Polski i innych państw UE?

Podróż na Wyspy Kanaryjskie z Polski oraz innych krajów Unii Europejskiej odbywa się głównie samolotem, ponieważ archipelag znajduje się ok. 1300–3500 km od większości europejskich metropolii. Rejsy bezpośrednie z Polski realizowane są przede wszystkim z lotnisk w Warszawie, Katowicach, Krakowie, Wrocławiu i Poznaniu, a najpopularniejsze trasy prowadzą na Teneryfę, Gran Canarię, Fuerteventurę oraz Lanzarote. Połączenia obsługują zarówno tanie linie lotnicze (np. Ryanair, Wizz Air), jak i przewoźnicy czarterowi współpracujący z biurami podróży.

Dla obywateli UE, w tym Polaków, nie jest wymagane posiadanie wizy przy wjeździe na Wyspy Kanaryjskie – wystarczy ważny dowód osobisty lub paszport. Kontrole graniczne są ograniczone do minimum, ponieważ archipelag znajduje się w strefie Schengen, mimo podlegania odrębnym przepisom celnym związanym z VAT i akcyzą.

Ze względu na status regionu ultraperyferyjnego UE, podróżni mogą spotkać się z odmiennymi przepisami dotyczącymi przewozu towarów oraz niższymi limitami na alkohol i wyroby tytoniowe niż w przypadku standardowych podróży po krajach UE. Podczas powrotu z wysp mogą pojawić się prośby o okazanie paragonów lub deklaracji celnych dla droższych zakupów. Przed wyjazdem opłaca się sprawdzić aktualne przepisy przewozu bagażu i obowiązujące limity towarów.

Poniżej zestawiono główne aspekty podróży na Wyspy Kanaryjskie z Polski i innych państw UE w przejrzystej formie tabeli:

Tabela jasno pokazuje, że podróż na Wyspy Kanaryjskie nie należy do skomplikowanych dla obywateli UE, choć należy mieć na uwadze dodatkowe przepisy celne oraz możliwość kontroli bagażu podczas powrotu. Zanim wyruszysz, dobrze jest sprawdzić aktualne wytyczne przewoźników lotniczych i dostępne informacje konsularne.

Jakie prawa mają obywatele UE na Wyspach Kanaryjskich?

Obywatele UE na Wyspach Kanaryjskich korzystają ze swobodnego przepływu osób, co oznacza, że mogą bez wizy i dodatkowych zezwoleń wjeżdżać, przebywać, mieszkać oraz podejmować pracę na całym terytorium wysp. Te same zasady obejmują dostęp do edukacji, świadczeń socjalnych oraz opieki zdrowotnej na zasadach analogicznych do obywateli Hiszpanii – po zarejestrowaniu pobytu powyżej 90 dni i uzyskaniu numeru NIE.

Każdy obywatel UE ma prawo do samozatrudnienia oraz podejmowania pracy najemnej na Wyspach Kanaryjskich bez konieczności uzyskiwania lokalnych pozwoleń. Mają także prawo do prowadzenia działalności gospodarczej oraz korzystania z unijnych programów wsparcia i projektów na tych samych zasadach jak przedsiębiorcy hiszpańscy.

Szczególnie ważny jest dostęp do publicznych systemów ochrony zdrowia z kartą EKUZ, a przy dłuższym pobycie – rejestracja w hiszpańskim systemie SS i uzyskanie lokalnej karty zdrowia. Obywatele UE mogą także głosować i kandydować w wyborach lokalnych na Wyspach Kanaryjskich, zgodnie z dyrektywami UE dotyczącymi praw wyborczych.

Oprócz fundamentalnych praw, przysługują im także szczególne uprawnienia związane ze statusem Wysp Kanaryjskich, takie jak prawo do preferencyjnych stawek podatkowych dla rezydentów UE oraz możliwość korzystania z regionalnych ulg transportowych. Równocześnie obowiązują ich pewne lokalne regulacje celne, które różnią się od przepisów kontynentalnej Hiszpanii.

Dlaczego Wyspy Kanaryjskie mają odrębne regulacje dotyczące VAT i akcyzy?

Wyspy Kanaryjskie mają odrębne regulacje dotyczące VAT i akcyzy, ponieważ nie są objęte unijnym systemem podatku VAT ani systemem zharmonizowanej akcyzy, mimo że należą do terytorium Hiszpanii i formalnie są częścią Unii Europejskiej. Zamiast tego funkcjonuje tam lokalny podatek IGIC (Impuesto General Indirecto Canario), którego stawki są niższe niż typowy hiszpański VAT (IVA). Dodatkowo na wiele produktów akcyza jest całkowicie zniesiona lub jej wysokość jest znacząco ograniczona przez autonomiczne przepisy wysp.

Wyjątkowe regulacje podatkowe wynikają z artykułu 349 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który pozwala regionom peryferyjnym, takim jak Wyspy Kanaryjskie, stosować odstępstwa od unijnych przepisów celnych i podatkowych. Taka polityka ma na celu rekompensatę trudności gospodarczych związanych z oddaleniem wysp od kontynentu, ich wyspiarskim położeniem, specyficzną strukturą gospodarki oraz koniecznością sprowadzania większości towarów z Europy lub Afryki.

Przepisy dotyczące VAT i akcyzy zostały doprecyzowane w prawie hiszpańskim oraz kilku rozporządzeniach Komisji Europejskiej, które jasno wyłączają Wyspy Kanaryjskie z obszaru stosowania unijnego VAT (Dyrektywa Rady 2006/112/WE) i akcyzy (Dyrektywa Rady 2008/118/WE). Oznacza to brak wspólnego rynku podatkowego z resztą Hiszpanii oraz Unii w kwestii opodatkowania większości towarów i usług.

Różnice w opodatkowaniu na Wyspach Kanaryjskich i w pozostałej części Hiszpanii przedstawia poniższa tabela:

Dzięki tym odrębnym regulacjom Wyspy Kanaryjskie oferują niższe ceny wielu produktów i usług w porównaniu do kontynentalnej Hiszpanii oraz innych państw UE. Jednocześnie ograniczona jest możliwość swobodnego przewozu towarów pomiędzy archipelagiem a resztą Europy bez kontroli celno-podatkowej. Skutkuje to tym, że przy zakupach lub przesyłkach między Wyspami Kanaryjskimi a Europą kontynentalną mogą obowiązywać kontrole, deklaracje i limity celne, analogiczne do wymogów importowych spoza UE.